Świadomość i rozumienie uczuć w miejscu pracy

Dlaczego inteligencja emocjonalna stanowi tak ważną umiejętność?

Maria Neścioruk

Emocje są nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. W sposób naturalny mają ogromny wpływ zarówno na sferę prywatną, jak i zawodową. Mimo to emocjonalność w pracy nie cieszy się dobrą opinią. Dlaczego? Bardzo często niesłusznie jest utożsamiana z brakiem opanowania, impulsywnością czy wybuchowością. Tymczasem osoba emocjonalna to taka, która swobodnie wyraża swoje emocje i uczucia – zarówno te pozytywne, jak i negatywne.

Praca to nie tylko wykonywanie zadań w celach zarobkowych czy stałe rozwijanie się. To także przeżywanie emocji – nierzadko trudnych – towarzyszących każdemu pracownikowi, w różnorodnych okolicznościach. Aby jak najlepiej rozumieć uczucia i zarządzać swoimi reakcjami, kluczowe okazuje się rozwijanie inteligencji emocjonalnej. W jaki sposób?

Emocje jako nieodłączna część życia

Odczuwanie emocji jest procesem zachodzącym samoistnie, niezależne od naszej woli – dzieje się to bowiem na poziomie ciała. Nawet jeśli ktoś wzbrania się przed ich przeżywaniem, te w końcu i tak dadzą o sobie znać, pogarszając nasz ogólny dobrostan psychiczny lub przeradzając się w objawy psychosomatyczne np. ból karku lub głowy, spięcia pleców czy kołatanie serca.

Faktem jest również, iż ludzi z natury cechuje emocjonalność, która objawia się również w pracy. Każdy doświadcza różnorodnych emocji i wyraża je na swój sposób, przy czym osoby silnie emocjonalne – z większą skłonnością do wzruszeń. Jednocześnie warto pamiętać, że życie prywatne oraz zawodowe przenikają się ze sobą, a usilne oddzielanie tych dwóch sfer i wypieranie emocji może wywierać na nas niepotrzebną presję.

Radzenie sobie z emocjami

Doświadczane na co dzień emocje mogą być czasem tak trudne, że nie wiadomo, jak sobie z nimi poradzić. W pracy mogą pojawić się w różnych okolicznościach, np. podczas realizacji problematycznego projektu z kolegą z zespołu, kiedy w obliczu złości czy żalu ciężko jest się powstrzymać od uszczypliwego komentarza. Narastają one także w relacjach na linii pracownik-przełożony, gdy z powodu braku docenienia przez szefa, zatrudniony impulsywnie układa sobie w głowie scenariusz złożenia wypowiedzenia.

Wśród mechanizmów radzenia sobie z emocjami warto wymienić dwa, które z reguły są najczęściej wykorzystywane: tłumienie emocji bądź ich nadmierna ekspresja.

Badania przeprowadzone przez psychologa i profesora Brada Bushmana pokazują, iż oba mechanizmy mogą mieć negatywne skutki. Z jednej strony tłumienie emocji powoduje pogorszenie funkcjonowania intelektualnego oraz podwyższenie poziomu pobudzenia fizjologicznego. Z drugiej zaś, nadmierna ekspresja i niepohamowane wyrażanie emocji, np. złości, może paradoksalnie zwiększać trudne doznania emocjonalne, a nie stopniowo je wyciszać.

Inteligencja emocjonalna

Z emocjami wiąże się również bardzo ważna kompetencja, zwana inteligencją emocjonalną. Wpływa ona na efektywne funkcjonowanie człowieka w życiu społecznym, jest także umiejętnością pożądaną przez pracodawców. Jej posiadanie nabiera bowiem szczególnej wartości w sytuacjach zawodowych.

Inteligencję emocjonalną można określić jako umiejętność rozpoznawania uczuć i emocji – zarówno własnych, jak i cudzych. Oznacza ona również wykorzystywanie tej świadomości do kierowania swoimi działaniami oraz sposobem myślenia. Wpływa także na skuteczność komunikacji.

Warto wiedzieć, iż inteligencja emocjonalna jest kompetencją, której zawsze można się nauczyć i stale ją rozwijać. Jej podstawą jest jednak samoświadomość.

Po pierwsze: samoświadomość

Aby móc rozwijać inteligencję emocjonalną oraz adekwatnie wyrażać emocje w miejscu pracy, na początku warto uporządkować swoją wiedzę na temat własnych stanów emocjonalnych. Dla pewnej grupy osób może być to problematyczne, ze względu na dotychczasowe przyzwyczajenie do ignorowania emocji pojawiających się w różnorodnych sytuacjach zawodowych. Trudność może wynikać również z niewystarczającego zasobu słów, który uniemożliwia właściwe określenie swoich odczuć.

Pomimo pojawiających się barier, warto jednak spróbować analizować swoje stany. Niezbędna jest wówczas dokładna obserwacja siebie – jak ciało i umysł zachowują się w danych sytuacjach; jak wpływa to na relacje ze współpracownikami; jakie doświadczenia wywołuje towarzystwo innych osób. Na tym etapie nie jest jeszcze niezbędne wyrażanie emocji głośno, np. dzieląc się swoimi doświadczeniami z innymi. Ważne jest stopniowe poszerzanie świadomości własnych stanów emocjonalnych. Warto również patrzeć na emocje jako na neutralne informacje, które same w sobie nie są ani dobre, ani złe, a stanowią ważny przekaz dotyczący potrzeb i poziomu ich zaspokojenia.

Co kryje się pod emocjami?

Kolejnym krokiem w rozwijaniu inteligencji emocjonalnej jest zrozumienie potrzeb, które stoją za emocjami. Dla przykładu, odczuwane napięcie i niepokój mogą wynikać z obaw o niedotrzymanie terminu złożenia ważnego projektu. W takim przypadku warto poprosić o pomoc współpracownika. Z kolei lęk może być spowodowany strachem przed oceną innych – często wywołany negatywnymi doświadczeniami z przeszłości. W tym przypadku za emocją stoi potrzeba akceptacji i przynależności. Wówczas ważne może być porozmawianie z bliską, zaufaną osobą i wspólne znalezienie sposobu na poradzenie sobie z trudnym stanem.

Niezależnie od rodzaju emocji, każdorazowo warto dogłębnie zbadać swoje potrzeby, przyjmując otwartą i życzliwą postawę wobec samego/ samej siebie.

Regulowanie emocji

Rozwijając swoją inteligencję emocjonalną, warto również pamiętać, iż emocje pojawiają się mimowolnie i są automatyczną reakcją na dany bodziec. Można je jednak regulować. Dostępne jest to wtedy, gdy emocje zostaną świadomie rozpoznane i nazwane.

Dla przykładu, w sytuacji, gdy szef długo nie odpisuje na wiadomość dotyczącą opóźnienia w projekcie, trudne emocje najczęściej łączą się z myślami typu „Na pewno dostanę upomnienie” bądź „Pewnie będę musiała się tłumaczyć”. Można (i warto) jednak wpłynąć na taki sposób myślenia, opierając się wyłącznie na faktach. Być może w tym czasie spotkanie, w którym brał udział przełożony, znacznie się przedłużyło i nie był on w stanie zareagować na wiadomość. Mógł jej też najzwyczajniej nie przeczytać maila lub przyjąć tę informację do wiadomości i uznać, że dalsze jej omawianie nie jest potrzebne.

Choć posiłkowanie się wyłącznie faktami i dowodami nie zawsze jest możliwe, to warto pamiętać, że nasze obawy często dotyczą domysłów, sytuacji teoretycznych, które mogą, lecz nie muszą mieć miejsca. Dzięki temu łatwiej poradzić sobie z trudnymi emocjami i uregulować sposób myślenia.

Jak wyrażać emocje w miejscu pracy?

W miarę rozwijania inteligencji emocjonalnej, możliwe jest zauważanie i adekwatne wyrażanie emocji w miejscu pracy. W swojej komunikacji warto jednak pamiętać o poniższych elementach:

• Fakty – „Widzę, że ten projekt jest dla ciebie bardzo ważny i naprawdę chciałabym ci pomóc. Mam jednak jeszcze do skończenia kilka zadań z mojej listy.”;

• Uczucia – „Czuję się niekomfortowo z tym, że muszę ci odmówić. Natomiast jeśli nie dokończę tego, co sobie zaplanowałem, nie uda mi się odebrać na czas dziecka z przedszkola.”;

• Prośby – „Czy moglibyśmy omówić ten temat jutro? O 10:00 będę miał godzinę, aby Ci pomóc.”

Warto pamiętać, że dzielenie się z innymi swoim stanem emocjonalnym nie jest niezbędne w każdym przypadku. Kluczowe jest jednak ćwiczenie wyrażania swoich potrzeb.

Ponadto, aby móc szczerze wyrażać swoje emocje, trzeba czuć się bezpiecznie w gronie współpracowników. Co za tym idzie, bardzo ważne jest dbanie o relacje w pracy i stwarzanie sobie oraz innym warunków do komfortowego wyrażania emocji i komunikowania potrzeb. Dzięki temu codzienna współpraca będzie jeszcze bardziej efektywna.

Dowiedz się, jak budować karierę z większą samoświadomością. Przeczytaj o procesie autorefleksji.

Zapoznaj się z najnowszym raportem Hays Poland stworzonym we współpracy z kancelarią Baker McKenzie. Pobierz bezpłatny egzemplarz "Work from anywhere. Nowe oblicze elastyczności".