Asertywność w miejscu pracy

Karolina Lis

Często można usłyszeć opinię, że asertywność jest tak naprawdę sztuką mówienia „nie”. To jednak dość duże uproszczenie. Odmówienie komuś przysługi czy pomocy w sposób pozbawiony szacunku i zrozumienia dla drugiej osoby, jest zdecydowanie bliższe ignorancji lub arogancji i niewiele ma wspólnego z prawdziwą asertywnością, która jest jednak cechą szlachetną. Osoba, która ma tendencję do przejawiania takich zachowań jest raczej uznawana za zarozumiałą i posiadającą tupet, a nie asertywną. Z kolei relacje oparte na wzajemnym szacunku są szczególnie ważne w miejscu pracy, gdzie są podstawą sukcesów zawodowych oraz przyjaznej kultury organizacyjnej.

CZYM WŁAŚCIWIE JEST ASERTYWNOŚĆ?

Asertywność jest przede wszystkim umiejętnością otwartego wyrażania własnego zdania, odczuć i postaw. Warunkiem jej odpowiedniego zastosowania jest otwartość na zrozumienie potrzeb innych oraz poszanowanie ich praw. Szacunek do siebie oraz współrozmówców jest filarem asertywności, która jednak przez wielu postrzegana jest jako cecha korzystna wyłącznie dla jednej ze stron. Tymczasem osoba asertywna potrafi odmówić w sposób pozbawiony agresji, tłumacząc powód swojej decyzji i często także oferując inne, alternatywne rozwiązanie.

W książkowych definicjach asertywności znajdziemy informację, iż osoba asertywna uznaje prawa i potrzeby rozmówcy za równie ważne, co swoje – w przypadku wystąpienia konfliktu dąży więc do poznania odmiennego punktu widzenia. Kultura organizacyjna zbudowana na wzajemnym szacunku i zrozumieniu powinna bowiem w sposób naturalny motywować pracowników do udzielania sobie wsparcia i gotowości do niesienia pomocy tam, gdzie akurat jest potrzebna. Taka postawa przede wszystkim buduje i wzmacnia relacje, ponieważ ludzie wiedzą, że mogą na siebie liczyć.

W przeciwieństwie do błędnego, lecz dość powszechnego przekonania, asertywność w środowisku pracy nie jest równoznaczna z brakiem otwartości na współpracę i pewną obojętnością na trudności, z jakimi mierzą się inni. Osobiście jestem zdania, że asertywność oznacza przede wszystkim pracę w komforcie psychicznym, a konkretnie w przekonaniu, że mam wpływ na to co i w jaki sposób robię. Nie jestem zobligowana przyjmować każde zadanie zlecane przez przełożonego lub współpracowników, gdy na przykład już teraz mierzę się ze zbyt dużym nakładem pracy lub w moim odczuciu nie posiadam wiedzy lub kompetencji niezbędnych do sprawnego i bezproblemowego wykonania przekazywanego obowiązku. Jeśli kultura organizacyjna, w której pracujesz, nie postrzega asertywności w podobnym świetle, to warto zastanowić się, czy swoją postawą jesteśmy w stanie zmienić rzeczywistość wokół siebie, czy raczej warto poszukać organizacji o bliższym nam DNA.

CZY ASERTYWNOŚCI MOŻNA SIĘ NAUCZYĆ?

Odpowiedź brzmi: tak, jak najbardziej. Asertywność jest umiejętnością nabytą – nikt nie rodzi się z gruntu asertywny, a raczej w toku obcowania z innymi ludźmi lepiej lub gorzej rozwija się w tym kierunku. Predyspozycje do przyjmowania asertywnej postawy zazwyczaj są zależne od posiadanych cech charakteru.

Znamienne jest to, że osoby asertywne zazwyczaj charakteryzują się większą pewnością siebie i częściej odczuwają zadowolenie ze swoich decyzji. Co więcej, badania pokazują, iż osoby asertywne dobrze radzą sobie z budowaniem i kształtowaniem relacji międzyludzkich, a także cieszą się lepszym zdrowiem psychicznym. W dużej mierze wynika to z faktu, że potrafią zadbać o kwestie dla nich ważne, nie narażając przy tym na szwank swojego najbliższego otoczenia.

Jeśli chcesz trenować swoją asertywność w miejscu pracy, to rozpocznij od małych kroków. Każdy wartościowy pracownik, to pracownik na którym można polegać i powierzać nowe zadania. Jednak nawet najlepszym zdarzają się sytuacje, w których liczba próśb i projektów przewyższa możliwości jednego człowieka. Kluczem do sukcesu jest akceptacja tego faktu i zaprzestanie postrzegania tej sytuacji przez pryzmat osobistej porażki. Zanim podejmiesz się nowego zadania, daj sobie chwilę na zastanowienie i ocenę sytuacji – możliwe, że wcale nie musisz się na wszystko zgadzać.

JAK SIĘ PRZEJAWIA ASERTYWNOŚĆ W MIEJSCU PRACY?

Pewnie każdy z nas chociaż raz zmierzył się z taką sytuacją i zastanawiał się nad poziomem swojej asertywności. Bo czy można odmówić szefowi lub koledze z pracy, mówiąc na przykład: „Bardzo mi przykro, ale nie jestem w stanie zrobić tego dla Ciebie jeszcze w tym tygodniu. Mogę się zająć tą sprawą w przyszłym tygodniu, jeśli moja pomoc będzie wtedy jeszcze przydatna”? W takich momentach należy wykazać się intuicją i obiektywną oceną danej sytuacji – czy rzeczywiście nie masz przestrzeni na wykonanie tego zadania? Czy odmowa będzie się wiązała z negatywnymi konsekwencjami dla Ciebie lub dla organizacji? Jeśli odpowiedzi na te pytania brzmią „nie”, to nie ma problemu – odmów, należycie argumentując swoją decyzję. Natomiast jeśli odpowiedź jest twierdząca, to po prostu wykaż się zrozumieniem i podejmij się wykonania dodatkowego zadania w oczekiwanym terminie. Niestety, nawet w firmach o najbardziej sprzyjającej kulturze organizacyjnej czasem po prostu nie ma miejsca na sprzeciw.

KIEDY MOGĘ ODMÓWIĆ?

W jakich sytuacjach i kiedy można odmówić? Pewnie wiele osób stwierdzi, że w każdej. Z kolei inni, że w żadnej. Aby nie popaść ze skrajności w skrajność, warto trochę przeanalizować sytuację i odpowiedzieć sobie na kilka pytań:

Ile czasu trzeba będzie poświęcić?
Czy rzeczywiście jestem w stanie pomóc?
Czy nie ucierpią na tym moje własne zobowiązania?
Czy taka prośba powinna być skierowana do mnie, czy są w firmie osoby bardziej kompetentne w tej dziedzinie?
Czy osoba, która prosi mnie o pomoc, rzeczywiście nie jest w stanie wykonać tego zadania samodzielnie?

Jeśli po zastanowieniu okazuje się, że więcej faktów przemawia za odmową, to stajemy przed wyzwaniem przekazania tej informacji rozmówcy. Naturalną rzeczą są obawy jak to zrobić, aby nikogo nie urazić i nie stracić w oczach współpracowników. To, że w danej sytuacji nie jesteśmy w stanie udzielić pomocy, nie oznacza przecież, że nie będziemy mogli tego zrobić w przyszłości. Odmawiając należy w pierwszej kolejności zadbać o to, aby rozmówca wyczuł nasze dobre intencje i zrozumiał, że następnym razem ponownie może się do nas zwrócić z prośbą. Warto też postarać się pomóc chociaż w minimalnym stopniu, na przykład sugerując inne możliwe rozwiązanie. W ten sposób okazujemy troskę i zainteresowanie – wtedy współpracownik z pewnością zrozumie naszą argumentację i mimo wszystko zakończy rozmowę z pozytywnym wrażeniem.

Naturalnym jest, że chcemy być lubiani przez współpracowników i cieszyć się uznaniem przełożonego. Stąd też w miejscu pracy staramy się pomagać i prezentować proaktywną postawę kiedy tylko możemy. Warto jednak pamiętać, że ludzie cenią takie cechy, jak szczerość i spójność. Dlatego najważniejszym w życiu zawodowym jest, aby być w zgodzie z samym sobą. Będzie to pozytywnie oddziaływać na otoczenie, ale także na nasze zadowolenie z podejmowanych decyzji.